Arseniusz Romanowicz - architekt.
Członek O. Warszawskiego SARP (od 1936).
Absolwent Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej (1936).

W latach 1938-1939 pracował w Biurze Budowlanym Dworca Głównego. W czasie okupacji zatrudniony był w niemieckiej Ostbahndirekzion, gdzie zajmował się adaptacją i wykańczaniem spalonego w 1939 roku Dworca Głównego. Projektant w Centralnym Biurze Studiów i Projektów Budownictwa Kolejowego (od 1951).

Autor m.in.:
- restauracja na Gubałówce w Zakopanem (1939) - współautorzy: Piotr Szymaniak, Jacek Szwemin;
- przystań wioślarska YMCA przy Wale Miedzeszyńskim w Warszawie (1947-48) - współautor P. Szymaniak;
- przystanek linii średnicowej Warszawa Powiśle (1954-62) - współautor P. Szymaniak; współpraca Wacława Nasierowska;
- przystanek linii średnicowej Warszawa Ochota (1954-62) - współautor P. Szymaniak;
- dworzec Warszawa Śródmieście (1955-63) - współautor P. Szymaniak;
- przystanek linii średnicowej Warszawa Stadion (1958) - współautor P. Szymaniak; współpraca: Konstanty Danko, Ludomir Suwalski;
- przystanek Warszawa Śródmieście WKD (1963);
- dworzec Warszawa Wschodnia (1964-69) - współautor P. Szymaniak; współpraca: Bożena Figurska, Bożena Gumińska, Tatiana Markijanowicz, W. Nasierowska, Barbara Stypułkowska, Jan Vilićić - Nagroda II stopnia Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych (1969);
- przystanek kolejowy Ursus Północny (1971);
- przystanek kolejowy z dworcem PKS w Nowym Dworze Mazowieckim (1972);
- dworzec Warszawa Centralna (1975) - współpraca: T. Markijanowicz, B. Gumińska, Andrzej Pańkowski, Jolanta Zakrzewska.

Konkursy m.in.:
- na projekt meczetu w Warszawie (1935) - wyróżnienie;
- na projekt Yacht-Clubu w Gdyni (1937) - wyróżnienie;
- SARP nr 62 - na rozplanowanie mola południowego i terenów przyległych oraz na projekt szkicowy "Żeglarskiego Ośrodka Morskiego" w Gdyni (1937) - współautorzy: Henryk Frey i P. Szymaniak - zakup II;
- na projekt szkicowy pawilonu polskiego na Światowej Wystawie w Nowym Jorku w 1939 (1938)  - współautorzy: P. Szymaniak, J. Szwemin - zakup;
- na projekt restauracji na Gubałówce w Zakopanem (1938) - współautor J. Szwemin - I nagroda;
- na projekt dworca Warszawa Centralna (1946) - I nagroda;
- na projekt dworca kolejowego w Katowicach (1959) - wyróżnienie;
- na projekt dworca obsługi miejskiej PLL LOT w Warszawie (1962) - wyróżnienie rónorzędne;
- na koncepcyjny projekt urbanistyczno-architektonicznyc krytego sztucznego lodowiska w Gdańsku-Oliwie (1963) - I nagroda równorzędna.

Sędzia konkursowy SARP. Rzeczoznawca SARP.

Odznaczenia m.in.: Order Sztandaru Pracy I (1975) i II Klasy, Złoty Krzyż Zasługi, Medal 40-lecia Polski Ludowej, Złota Odznaka "Za Zasługi dla Warszawy", Srebrna Odznaka "Za Odbudowę Warszawy", Odznaka "Milionera" (1978), Złota Odznaka "Zasłużony dla Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych" (1986).

Pochowany w grobowcu rodzinnym na Cmentarzu Stare Powązki w Warszawie.

*******************************************************************************
Wspomnienie

Arseniusz Romanowicz znany przede wszystkim jako architekt dworca Warszawa Centralna. Praca nad położonym w centralnym punkcie Warszawy dworcem kolejowym towarzyszyła mu przez większość życia zawodowego. Oddany do użytku w grudniu 1975 roku dworzec Warszawa Centralna (z B. Gumińską, T. Markijanowiczową i J. Zakrzewską, wnętrza: Andrzej Pańkowski) to realizacja siódmej koncepcji. Poprzednie były wspólnym dziełem Arseniusza Romanowicza i zmarłego w 1967 roku, Piotra Szymaniaka. Pierwszy z projektów zapewnił im zwycięstwo w rozstrzygniętym w 1946 roku konkursie SARP nr 135 na który wpłynęło 18 prac. Konsekwencją zwycięstwa w tym konkursie było zatrudnienie Romanowicza i Szymaniaka w 1951 roku w Biurze Projektów Kolejowych. Kolejne wykonywane tam przez nich projekty dworca Centralnego są odzwierciedleniem zmieniających się uwarunkowań. Projekt ukończony w 1954 roku wykonano w duchu architektury socrealistycznej. Ponadto, ze względu na mające wówczas miejsce apogeum zimnej wojny w odróżnieniu od wcześniejszego i późniejszych projektów zrezygnowano z umieszczenia budynku dworca nad torami, co miało na celu zmniejszenie stopnia zagruzowania torów w razie zburzenia dworca podczas wojny. Kolejne projekty były zdeterminowane przez dominującą w tym czasie w światowej architekturze tendencję segregacji ruchu. Dlatego zastosowano całkowite oddzielenie dojść pieszych od dojazdów, a także odseparowanie od siebie parkingów dla samochodów osobowych odwożących pasażerów odjeżdżających z dworca, dla samochodów osobowych odbierających pasażerów przyjeżdżających na dworzec, oraz dla autokarów przywożących na stację i odbierających z niej grupy zorganizowane. Związki Arseniusza Romanowicza z dworcem Centralnym nie zakończyły się po jego oddaniu do użytku. Po 1989 roku opracował projekt porządkujący układ lokali handlowo-usługowych, które w dobie gospodarki rynkowej wkroczyły w przestrzeń dworca.
Równolegle z pracą nad kolejnymi wersjami dworca Warszawa Centralna Arseniusz Romanowicz i Piotr Szymaniak opracowali i zrealizowali szereg innych dzieł architektury kolejowej. Wiele z nich charakteryzuje ekspresyjna konstrukcja, autorstwa światowej sławy inżyniera Wacława Zalewskiego.
Przystanki kolejowe Warszawa Ochota i Warszawa Powiśle posiadają architekturę opartą na wykorzystaniu możliwości betonowych konstrukcji łupinowych.
W jednym z projektów Dworca Centralnego przewidywano bardzo śmiałą konstrukcję dachu opartą na dwóch dźwigarach łączących po przekątnej cztery podpierające dach słupy. Ostatecznie zrealizowano obiekt o prostszej konstrukcji ramowej, ale bardzo charakterystycznym kształcie, który Romanowicz porównywał do przeskalowanej wiaty peronowej.
Przystanek kolejowy Warszawa Śródmieście (realizacja 1955-1963) jest ciekawym przykładem współpracy Romanowicza i Szymaniaka ze, związanymi wówczas z warszawską Akademią Sztuk Pięknych, Jerzym Sołtanem i Zbigniewem Ihnatowiczem. Stworzyli oni wystrój plastyczny dworca, w który wkomponowano opracowane przez Romanowicza i Szymaniaka interesujące rozwiązania służące poprawie akustyki, które stały się powodem wizyt zagranicznych architektów. Ten i pozostałe nanizane na kolejową linię średnicową przystanki Warszawa Ochota (projekt od 1954 roku, realizacja do 1962), Warszawa Powiśle (projekt od 1954 roku, realizacja do 1963), Warszawa Stadion (projekt od 1955, realizacja do 1958) i dworzec Warszawa Wschodnia (projekt od 1960, realizacja do 1969) wraz z Dworcem Centralnym współtworzą system obsługi kolejowej Warszawy, którego Arseniusz Romanowicz i Piotr Szymaniak byli współautorami, a który jest rozwinięciem układu zrealizowanego w dwudziestoleciu międzywojennym. Nota bene już wtedy Arseniusz Romanowicz miał udział w jego powstawaniu. W pracowni architekta Czesława Przybylskiego należał do zespołu pracującego nad projektem dworca Warszawa Główna. Podczas wojny pracę tę kontynuował w pracowni architektonicznej Ostbahndirektion Warschau.
Kolejowe portfolio Arseniusza Romanowicza uzupełnia oddany do użytku w 1971 roku przystanek kolejowy Ursus Północny, oraz ukończony rok później przystanek kolejowy z dworcem PKS w Nowym Dworze Mazowieckim. Inspirację tym obiektem można odnaleźć w zrealizowanych przez innych autorów dworcach w Mińsku Mazowieckim, Tłuszczu i Nasielsku.
Choć w twórczości Romanowicza dominuje kolej to nie wszystkie jego prace są z nią związane. Tematem obronionego w 1936 roku projektu dyplomowego wykonanego na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej pod kierunkiem profesora Aleksandra Bojemskiego był Zakład Kąpielowy dla miasta Warszawy nad Wisłą. W okresie pracy nad dyplomem terminował w pracowni Brukalskich. Po dyplomie otrzymał propozycję zostania architektem miejskim rodzinnego Hrubieszowa. Arseniusza Romanowicza ciągnął jednak wielki świat. Startował w licznych konkursach. W 1935 roku jeszcze jako student otrzymał wyróżnienie w konkursie na projekt meczetu w Warszawie. W 1937 roku wyróżnieniem uhonorowano jego projekt Yacht- Clubu w Gdyni, zaś drugim zakupem wykonany wspólnie z Henrykiem Freyem i Piotrem Szymaniakiem na konkurs SARP nr 62 projekt konkursowy rozplanowania mola południowego z Żeglarskim Ośrodkiem Morskim w Gdyni. Zakupem zakończył się wspólny z Piotrem Szymaniakiem i Jackiem Szweminem udział 1938 roku w konkursie SARP nr 95 na projekt pawilonu polskiego na Wystawę Światową w Nowym Jorku. W tym samym roku także z Szymaniakiem i Szweminem uzyskali I nagrodę w zamkniętym konkursie na projekt restauracji na Gubałówce, do którego byli zaproszeni jako jeden z trzech zespołów. Arseniusz Romanowicz zrealizował obiekt wspólnie z J. Szweminem i W. Stokowskim. Autorem wnętrz był Antoni Kenar.
Po wojnie obok obiektów kolejowych Arseniusz Romanowicz zrealizował w latach 1947-1948 z Piotrem Szymaniakiem przystań wioślarską YMCA przy Wale Miedzeszyńskim w Warszawie, a także plebanię przy Bazylice Najświętszego Serca Jezusowego przy Kawęczyńskiej. Współpracował też przy odbudowie budynku mieszkalnego przy Asfaltowej w Warszawie (1947), w którym mieszkał do końca życia i budynku wielofunkcyjnego przy Mokotowskiej (1950). Ponadto, choć z mniejszą niż przed wojną intensywnością, to z nie mniejszym powodzeniem, uczestniczył w konkursach. Poza wspomnianym konkursem na Dworzec Centralny wziął wspólnie z Piotrem Szymaniakiem w 1948 roku udział w konkursie ograniczonym SARP nr 164 na projekt gmachu Narodowego Banku Polskiego w Warszawie, zaś w 1959 roku w zamkniętym konkursie SARP nr 249 na projekt dworca kolejowego w Katowicach, w którym otrzymali wyróżnienie. W 1962 roku Romanowicz samodzielnie wystartował w dwóch konkursach. W konkursie SARP nr 336 na projekt dworca obsługi miejskiej PLL LOT w Warszawie otrzymał wyróżnienie równorzędne, zaś w konkursie SARP nr 341 na projekt sztucznego lodowiska w Gdańsku pierwszą nagrodę równorzędną.
Niektóre z powstałych według projektu Arseniusza Romanowicza i Piotra Szymaniaka obiektów są zaliczane do architektonicznych wizytówek Warszawy. Dworzec Centralny, dworzec Wschodni, czy przystanki Warszawa Ochota i Warszawa Powiśle budzą duże zainteresowanie odwiedzających Warszawę zagranicznych architektów, a także niektórych innych turystów. Docenienie walorów obiektów jest utrudnione przez fatalny stan ich zachowania. Należy mieć nadzieję, iż sytuację poprawią trwające obecnie remonty części z nich. Szwajcarski krytyk architektury Werner Huber w swojej książce o Warszawie rozdział poświęcony dworcom i przystankom autorstwa Romanowicza i Szymaniaka zatytułował „Perły na szynach”.
 

Hubert Trammer

Zobacz karty obiektów tego architekta:

• Andrzej Pańkowski, Arseniusz Romanowicz, Bożena Gumińska, Jolanta Zakrzewska, Tatiana Markijanowicz - Dworzec Warszawa Centralna, Warszawa
• Adolf Szczepiński, Arseniusz Romanowicz, Bogusław Smyrski, Jerzy Sołtan, Lech Tomaszewski, Piotr Szymaniak, Wiktor Gessler, Wojciech Fangor, Zbigniew Ihnatowicz - Dworzec Warszawa Śródmieście, Warszawa (1955)
• Arseniusz Romanowicz, Piotr Szymaniak - Dworzec Warszawa Wschodnia, Warszawa (1964)
• Arseniusz Romanowicz, Piotr Szymaniak - Przystanek linii średnicowej Warszawa Ochota, Warszawa (1954)
• Arseniusz Romanowicz, Piotr Szymaniak - Przystanek linii średnicowej Warszawa Powiśle, Warszawa (1954)
• Arseniusz Romanowicz, Piotr Szymaniak - Przystanek linii średnicowej Warszawa Stadion, Warszawa
• Arseniusz Romanowicz - Przystanek Warszawa Śródmieście WKD, Warszawa
• Antoni Kenar, Arseniusz Romanowicz, Eugeniusz Szparkowski, Jacek Szwemin, Kazimierz Mann, Piotr Szymaniak, Wacław Hryniewicz, Wacław Kowalik, Zygmunt Kotyński - Restauracja na Gubałówce, Zakopane